دستگاه سیپاد و امکان اختصاص سوخت بر اساس پیمایش
امروزه زیرساخت‌های توسعه پایدار در همه ابعاد مدیریت شهری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شده است. حمل‌ونقل به‌صورت مستقیم با زندگی شهروندان در ارتباط است؛ بنابراین برنامه‌ریزی در حوزه حمل‌ونقل درون‌شهری باید با تفکر توسعه پایدار صورت گیرد. بررسی حمل‌ونقل درون‌شهری از ۲ منظر اقتصادی و زیست‌محیطی، برنامه‌ریزی مصرف سوخت در این حوزه را الزامی می‌کند. با توجه به این‌که در حال حاضر ۱۲۰ میلیون لیتر سهمیه گازوئیل به ناوگان حمل‌ونقل درون‌شهری و برون‌شهری تعلق می‌گیرد و تنها ۵۲ تا ۵۶ میلیون لیتر از آن مصرف می‌شود، فقدان برنامه‌ای صحیح کاملاً احساس می‌شود. درواقع، انحراف موجود نشان‌دهنده فقدان ابزار کنترلی اساسی است.
درنتیجه، برنامه‌ریزی و ابزار پیشنهادی نه‌تنها باید از میزان انحراف موجود بکاهد بلکه اختصاص عادلانه سوخت بر اساس پیمایش و مصرف نیز باید پایه و اساس آن قرار گیرد. به عبارتی تنها ناوگانی باید سهمیه سوخت دریافت کند که کار کرده و ارزش‌افزوده ایجاد می‌کند. در این مقاله به لزوم پیاده‌سازی پروژه سیپاد (اختصاص سوخت بر اساس پیمایش)، فرآیند آن و نقش مثبت شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات مدیریت ناوگان خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب
لزوم اجرایی شدن طرح سیپاد
واقعیت این است که تداوم در فرآیندهای گذشته در توزیع سوخت در بازار ناوگان حمل‌ونقل با توجه به قیمت سوخت در ایران، نه‌تنها امکان مدیریت انرژی را فراهم نمی‌کند بلکه دست سودجویان و قاچاقچیان سوخت را نیز باز گذاشته و باعث می‌شود هرروزه بخش زیادی از سوخت یارانه‌ای از کشور خارج شود. ازآنجاکه جامعه امروزی ایران ظرفیت پذیرش سوخت گران‌تر را نداشته و امکان سهمیه‌بندی سوخت هم وجود ندارد، این بازار نیازمند ابزاری است که بتوان به هر خودرو سهمیه‌ای متناسب با مصرفش بر اساس پیمایش ارائه دهد. درواقع پروژه سیپاد (سوخت بر اساس پیمایش) باید با هدف جلوگیری از جابه‌جایی کارت‌های سوخت از سایر مناطق کشور به نقاط مرزی، ممانعت از سو استفاده از سهمیه روزانه موجود در کارت‌های سوخت و تخمین مسافت پیموده شده و ارائه سوخت بر اساس میزان پیمایش اجرایی شود.
پروژه سیپاد (سوخت بر اساس پیمایش) چیست و چگونه عمل می‌کند؟
پروژه سیپاد طرح اختصاص سوخت بر اساس پیمایش است. در این طرح میزان سوخت اختصاص داده‌شده به دو قسمت سهمیه پایه و سهمیه عملکردی تقسیم می‌شود. سهمیه پایه مقدار سوختی است که در هر دوره برای مصرف ماهیانه کلیه وسایل نقلیه در حوزه حمل‌ونقل در نظر گرفته می‌شود. در مقابل سهمیه عملکردی مقدار سهمیه‌ای است که در هر دوره متناسب با مقدار پیمایش اعلام‌شده توسط سامانه پیمایش محاسبه خواهد شد. درواقع میزان سهمیه هر خودرو مجموع ماکزیمم سهمیه عملکردی و سهمیه پایه هر ماه است. باید به این نکته اشاره کرد که متفکران این طرح در نظر دارند برای جلوگیری از سوءاستفاده‌های بعدی، سوخت را به‌صورت مرحله‌ای و متناسب با میزان مصرف در اختیار رانندگان قرار دهند. به عبارتی واریز و انتقال سهمیه به کارت سوخت به‌صورت مرحله‌ای و متناسب با مصرف است. پس اگر میزان موجودی روی کارت سوخت، از یک مقدار مشخصی کمتر شود سوخت به کارت واریز می‌شود.
ذی‌نفعان پروژه سوخت بر اساس پیمایش (سیپاد)
پیش از بیان ذی‌نفعان پروژه سیپاد لازم است نگاهی به پروژه‌ها و طرح‌های مشابه در کشورهای دیگر بیندازیم. اگر طرح ELD و UBI در کشورهای اروپایی و آمریکایی را از نظر گذرانده باشید خواهید دید که پایه و اساس آن‌ها تجهیز ناوگان خودرویی به سامانه‌های مدیریت ناوگان، ردیاب‌ها و سنسورهاست که فصل مشترک این پروژه‌ها با طرح سیپاد نیز استفاده از ابزاری کارآمد است؛ اما تفاوت اساسی در عملکرد آن‌ها وجود دارد. در طرح ELD و UBI ذی‌نفع اصلی رانندگان و صاحبان ناوگان هستند. آن‌ها کلیه اطلاعات جمع‌آوری‌شده توسط ردیاب خودرویی را دریافت می‌کنند و از داده‌ها جهت کاهش هزینه‌های ناوگان خود و همچنین مدیریت آن‌ها استفاده می‌کنند. در این میان با توجه به شرح وظایف دیگر سازمان‌ها ازجمله شرکت‌های بیمه، شهرداری‌ها، سازمان‌های راه و شهرسازی و … داده‌ها در امنیت کامل در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد.
به‌عنوان‌مثال شرکت‌های بیمه داده‌های مربوط به کنترل رفتار راننده و مدت‌زمان کارکرد را دریافت می‌کنند و بر اساس آن قیمت بیمه خودرویی را مشخص خواهند کرد. درواقع شرح وظایف هر سازمان تعیین‌کننده نوع داده‌هایی است که در اختیار آنان قرار می‌گیرد؛ و اما در پروژه سیپاد ذی‌نفعان کلیه صاحبان ناوگان خودرویی که وظیفه حمل بار درون‌شهری را بر عهده دارند و سوخت آن‌ها گازوئیل است، می‌باشند. خودروهای حمل بار شرکت‌های حمل‌ونقل، شهرداری‌ها و ناوگان سنگین و نیمه سنگین آن‌ها که وظیفه خدمت‌دهی منطقه‌ای را بر عهده دارند، شرکت‌های راه و شهرسازی، صاحبان ناوگان خودرویی گازوییل‌سوز، خودروهای یخچال‌دار شرکت‌های توزیع مواد غذایی، بهداشتی و دارویی، اتوبوس‌ها و مینی‌بوس‌های حمل مسافر درون‌شهری، صاحبان وانت‌ها و خودروهای حمل بار و ….
نقش شرکت‌های ارائه‌دهنده سامانه‌های مدیریت ناوگان در پروژه سیپاد
نقش شرکت‌ها در مرحله دوم فرآیند فوق یعنی ارائه دستگاه و سامانه‌ای که امکان پایش و ثبت مسافت را فراهم کند، پررنگ می‌شود. ازآنجاکه هدف اصلی از نصب ردیاب خودرویی بر روی خودروها، بهره‌برداری از اطلاعات آن در طرح پایش و تخصیص سوخت است باید انواع ناوگان خودرویی اعم از اتوبوس‌ها، تاکسی‌های شهری، خودروهای حمل بار درون‌شهری و برون‌شهری را در برگیرد.
نکته مهم در این طرح، جامعیت اطلاعات سامانه‌های مدیریت ناوگان خودرویی است. به عبارتی از این داده‌ها نه‌تنها در پروژه سیپاد بلکه در پیشبرد اهداف دیگری همچون مدیریت ناوگان سازمانی، کنترل هزینه‌های خودروهای شخصی، بهبود عملکرد رانندگان و … می‌توان استفاده کرد.
همکاری شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات مدیریت ناوگان با پروژه سیپاد علاوه بر مدیریت سوخت خدماتی از قبیل زیر را نیز ارائه می‌کنند:
- کنترل کارکرد ناوگان خودرویی
- کنترل عملکرد رانندگان و جلوگیری از رانندگی تهاجمی
- استفاده از داده‌های سامانه در بازار بیمه خودرویی
- استفاده از داده‌های سامانه در سازمان پلیس راهور و جلوگیری از جرائم
- کنترل مصرف سوخت و جلوگیری از آلودگی هوا
- کنترل عملکرد و هزینه‌های ناوگان حمل‌ونقل درون‌شهری ازجمله تاکسی‌ها و اتوبوس‌های حمل مسافر
- کنترل عملکرد ناوگان حمل‌ونقل بار و مسافر برون‌شهری
- ثبت داده‌های تعمیرات و نگهداری و کاهش هزینه‌های سازمانی در کلیه سازمان‌ها