نسل پنجم موبایل ۹ ماهی می‌شود که به بازار ایران قدم گذاشته است ولی موفقیت‌های آن در ایران نسبت به جهان بسیار متفاوت بوده است. سرمایه‌ای که برای توسعه این مدل از گوشی نیاز بود، فراهم نشد و به نظر می‌رسد موضوع در اولویت سیاست‌گذاران ارتباطی هم قرار ندارد.
فهرست مطالب
مقدمه
درحالی‌که نسل پنجم موبایل در بسیاری از کشورها به‌سرعت درحال‌توسعه است و بیش از یکی دو سال است که تلفن‌های نسل پنجم حتی وارد بازار ایران شده‌‌اند، توسعه نسل پنجم موبایل به دلیل نبود تمایل به سرمایه‌‌گذاری در این بخش تقریباً متوقف مانده است.
سرگذشت نسل پنجم موبایل در ایران
بهمن‌ماه سال گذشته وزیر سابق ارتباطات از آغاز راه‌‌اندازی نسل پنجم موبایل در ایران خبر داد و هنوز هم در برخی نقاط تهران و برخی شهرهای بزرگ می‌توان معدود دکل‌‌های نسل پنجم را مشاهده کرد، بااین‌حال بخش این افتتاح آزمایشی هنوز به بهره‌‌برداری عمومی نزدیک هم نشده است. این در حالی است که بر اساس تازه‌‌ترین گزارش سازمان تنظیم مقررات تعداد سیم‌کارت‌های فعال در کل کشور از ۱۳۳ میلیون هم عبور کرده است.
پیش‌‌تر در تاریخ ۲ اسفند ۱۳۹۹ در همین صفحه در گزارشی سه چالش عمده پیشروی توسعه نسل پنجم موبایل را در ایران برشمرده بودیم و حالا با گذشت ۸ماه از افتتاح نخستین ایستگاه‌های اتصال نه‌تنها همان چالش‌‌ها همچنان برقرار است، بلکه چالش‌های جدیدتری نیز به این عرصه اضافه‌شده است. سه مانع یاد‌شده عبارت بودند از: چالش انحصار در توسعه شبکه فیبر، چالش انحصار در حوزه فرکانس و چالش آخر، سرمایه‌‌گذاری اپراتورهای ایران در تکنولوژیهای فعلی (مثل TDLTE) بوده است. به این چالش‌‌ها می‌توان ابر چالش‌های وضعیت اقتصادی فعلی را هم اضافه کرد که مسیر مهاجرت به نسل‌‌های جدید ارتباطی را با دشوارهای بزرگی روبه‌رو کرده است.
بحث انحصار در توسعه شبکه فیبر سال‌هاست توسعه در این بخش را با مشکلات زیادی مواجه کرده است. عیسی زارع پور سکان‌دار وزارت ارتباطات اما تاکنون به‌طور مشخص در این زمینه اظهارنظری نکرده است. او هم در برنامه اولیه خود برای هدایت بخش ICT و هم در سخنرانی‌‌هایش بر توسعه شبکه فیبر در ایران تأکید کرده است، بااین‌حال مشخص است حل چالش توسعه فیبر بدون زدودن آثار انحصار از بازار غیرممکن است.
چالش‌های نسل پنجم موبایل
از طرف دیگر بخش خصوصی با توجه به عدم‌حمایت دولت از تنظیم رابطه با بازیگر اصلی بازار (مخابرات) حاضر به سرمایه‌‌گذاری گسترده نیست و تکنولوژیهای فعلی سرمایه‌‌گذاری‌شده توسط بخش خصوصی هم به‌تدریج در حال انقراض است. وزیر ارتباطات اما بارها تأکید کرده اولویت اصلی خود را روی توسعه شبکه ملی اطلاعات گذاشته است ولی اخیراً در جریان حضور در یک کنفرانس گفته است که پروژه فیبرنوری یک کار سخت و پیچیده است و نیاز به عزم ملی دارد، اما من آن را دولت سیزدهم می‌بینم که این اتفاق رخ دهد.
در حوزه فرکانس هم همچنان چالش‌های موجود بین سازمان تنظیم مقررات و صداوسیما بر جای خود باقی است و فعلاً مشخص نیست مهم‌ترین فرکانس‌‌های مورد‌نیاز نسل پنجم آیا از طریق صداوسیما قابل‌واگذاری است یا خیر. چالش‌های دیگر این عرصه هم در جای خود قابل‌توجه است.
تحریم‌ها عملاً ورود اپراتورها و شرکت‌های سرمایه‌‌گذاری به ایران را مسدود کرده است و حتی شرکا یا همکاران خارجی اپراتورهای فعلی که سال‌ها در توسعه نسل‌‌های جدید در بازار ایران با اپراتورها همکاری کرده بودند حاضر به سرمایه‌‌گذاری یا همکاری جدید در این عرصه نیستند. وضعیت اقتصادی ایران و گران بودن تجهیزات نسل پنجم هم چالش دیگری است که عملاً اجازه توسعه نسل جدید را حداقل در میان‌مدت نمی‌دهد.
اما یک چالش بزرگ دیگر فقدان اکوسیستم فعال در حوزه تکنولوژی برای توسعه نسل پنجم موبایل است، درحالی‌که مقامات دولتی در حوزه ارتباطات عمدتاً روی توانمند کردن بخش تولید داخلی تجهیزات مخابراتی تمرکز کرده‌‌اند، در حوزه آی‌تی که مهم‌ترین موتور محرک نسل پنجم است اوضاع مناسب نیست. افزایش مهاجرت نیروهای نخبه، عدم ایجاد مسیر رشد برای معدود استارت‌آپ‌های موفق، فقدان سرمایه و موانع متعدد کسب‌وکار عملاً جلوی ایجاد یک اکوسیستم نوآوری فعال در کشور را گرفته است. اکوسیستم نوآوری می‌‌توانست موج بزرگی از تقاضا را همانند اواسط دهه۸۰ شمسی برای بخش ارتباطات کشور ایجاد کند.
اپراتورهایی که این سری از موبایل را پوشش می‌دهند
در اپراتور ایرانسل، تعداد خطوط واگذارشده دائمی تا پایان سه‌ماهه دوم سال۱۴۰۰ به ۶ میلیون و ۷۱۳ هزار و ۹۰۳ رسیده که از این میان تعداد چهار میلیون و ۶۲۹ هزار و ۶۹۰ خط فعال است.
خطوط واگذارشده اعتباری نیز به ۸۸ میلیون و ۶۴۱ هزار و ۳۰۰ عدد رسیده که از این میان ۵۲ میلیون و ۵۸ هزار و ۸۲۶ خط فعال است. طبق این آمار، ۲۱/ ۸۷درصد تحت پوشش ۲G و ۶/ ۸۳درصد تحت پوشش ۳G و ۶۱درصد تحت پوشش ۴G قرار دارند. میزان پوشش جاده‌های اصلی، فرعی و ریلی نیز به ۶۴ هزار و ۱۵۳ کیلومتر رسیده است.
در اپراتور رایتل، تعداد خطوط واگذارشده دائمی تا پایان سه‌ماهه دوم سال۱۴۰۰ به ۲۸۴هزار و ۷۰۳ رسیده که از این میان تعداد ۱۷۸هزار و ۲۱۳ خط فعال است.
خطوط واگذارشده اعتباری نیز به هشت میلیون و ۴۰۴ هزار و ۹۵۵ عدد رسیده که از این میان چهار میلیون و ۹۷۰ هزار و ۹۳۲ خط فعال است.
طبق این آمار، ۹/ ۵۶درصد تحت پوشش ۳G و ۷/ ۱۵ درصد تحت پوشش ۴G قرار دارند. میزان پوشش جاده‌های اصلی، فرعی و ریلی نیز به ۲۰ هزار و ۹۰۸ کیلومتر رسیده است.